Sağlık Personeline Yönelik Şiddet: Hukuki Analiz, Beyaz Kod ve Ceza Yargılaması Süreci

I. GİRİŞ

Sağlık hizmetlerinin kesintisiz ve güvenli bir şekilde sunulabilmesi için sağlık personelinin şiddetten korunması, hem idari hem de cezai mevzuatın temel önceliklerinden biridir. Sağlık çalışanına yönelen her türlü şiddet, yalnızca bireyin güvenliğini değil, aynı zamanda kamu sağlığını da tehlikeye sokar.

Hasta yakınları tarafından uygulanan şiddet, Türk Ceza Kanunu (TCK) kapsamında ciddi yaptırımlara tabidir. Bu süreçte “Beyaz Kod” sistemi hem koruma hem de hukuki destek mekanizması olarak aktif rol oynar.

II. SAĞLIKTA ŞİDDETİN TÜRLERİ VE HUKUKİ NİTELİKLERİ

Sağlık personeline karşı uygulanan şiddet, fiilin türüne göre TCK’da farklı suç tiplerine karşılık gelir. Uygulamada en çok rastlanan türler şunlardır:

A. Fiziksel Şiddet

En somut ve ağır şiddet türüdür.

Kasten Yaralama (TCK m.86): Sağlık personelinin vücuduna acı veren, sağlığını veya algılama yeteneğini bozan her türlü fiil bu suçu oluşturur.

Nitelikli Hali (TCK m.86/3-e): Fiil, “kamu görevi yapan sağlık personeline karşı görevi nedeniyle” işlenmişse, ceza yarı oranında artırılır.6514 sayılı Kanun ile özel hastane çalışanlarının da kamu görevlisi sayılma statüsü genişletildiğinden, bu hüküm tüm sağlık çalışanları için uygulanabilir hale gelmiştir.

Neticesi Sebebiyle Ağırlaşmış Yaralama (TCK m.87): Eylem kalıcı sakatlık, organ kaybı veya hayati tehlike doğurursa, ceza ağırlaştırılır.

Yargıtay 4. Ceza Dairesi’nin yerleşik içtihatlarına göre, sağlık personelinin görevi başındayken veya görevi nedeniyle şiddete uğraması halinde TCK m.86/3-e hükmü zorunlu olarak uygulanmalıdır.Bu da failin cezasının yarı oranında artırılmasını gerektirir.

B. Sözlü ve Psikolojik Şiddet

Sağlık personelinin onur, saygınlık veya mesleki itibarını hedef alan eylemler bu kapsamdadır.

• Hakaret (TCK m.125):Küfür, küçük düşürücü söz veya davranışlar hakaret suçunu oluşturur.

• Nitelikli Hali (TCK m.125/3-a):Fiil, “kamu görevlisine karşı görevinden dolayı” işlenmişse ceza artırılır.

• Tehdit (TCK m.106):Personeli veya yakınını ölüm, yaralama ya da kötü bir durumla korkutmak tehdittir.

Yargıtay uygulamasına göre (örneğin 8. Ceza Dairesi, 2025 tarihli karar), sağlık çalışanına yönelik hakaret ve tehdit fiilleri, toplum huzurunu bozduğu ve sağlık hizmetini sekteye uğrattığı için cezada indirim nedenlerinin uygulanmaması gereken eylemlerdendir.

C. Görevi Yaptırmamak İçin Direnme (TCK m.265)

Sağlık personelinin görevini yapmasına fiilen engel olunması hâlinde bu suç oluşur.Yargıtay, hasta yakınlarının tedavi sürecine müdahale ederek sağlık personeline zor kullanmasını “görevi yaptırmamak için direnme” kapsamında değerlendirmektedir.

D. Cinsel ve Psikolojik Taciz

Sözlü veya fiili cinsel nitelikli eylemler, ayrıca TCK’nın cinsel taciz (m.105) hükümlerine tabidir.Sürekli küçük düşürme, tehditkâr tavır veya yıldırma davranışları ise iş hukukunda mobbing sayılabilir.

III. BEYAZ KOD UYGULAMASI VE İDARİ PROSEDÜR

A. Beyaz Kodun Tanımı ve Amacı

Beyaz Kod, sağlık çalışanlarına yönelik şiddetin bildirimi ve hukuki-idari sürecin başlatılması için oluşturulmuş acil durum yönetim sistemidir.Sağlık Bakanlığı’nın “113 Beyaz Kod Hattı” veya hastane içi bildirim sistemleri aracılığıyla çalışır.

Amaç;

• Olayın kayıt altına alınması,

• Güvenliğin sağlanması,

• Kolluk kuvvetlerinin hızlı müdahalesi,

• Mağdur personele hukuki destek verilmesidir.

B. Beyaz Kod Süreci

1. Acil Bildirim:Personel, şiddet anında 113 numaralı hat veya kurum içi çağrı sistemiyle olayı bildirir.

2. Güvenlik ve Kolluk Müdahalesi:Hastane güvenliği olaya derhal müdahale eder; şüpheli sakinleştirilemezse polis (155/112) çağrılır.

3. Tutanak ve Delil Kaydı:Olay yeri, saat, tanıklar ve fail kimliği tutanakla belirlenir. Kamera görüntüleri muhafaza edilir.

4. Tıbbi Raporlama:Fiziksel şiddet varsa Adli Tıp raporu düzenlenir. Rapor, ceza yargılamasında kasten yaralamanın ağırlığını belirleyen en önemli delildir.

5. Savcılığa Suç Duyurusu:Kurum avukatı aracılığıyla Cumhuriyet Savcılığı’na suç duyurusu yapılır.

6. İdari Süreç:Beyaz Kod olayı Bakanlığa bildirilir; olayın kaydı “Sağlıkta Şiddet Veri Sistemi”ne işlenir.

Beyaz Kod bildirimi, suç duyurusu yerine geçmez; fakat olayın belgelendirilmesi ve mağdurun hukuki koruma altına alınması açısından delil niteliğindedir.

IV. CEZA YARGILAMASI SÜRECİ

A. Soruşturma Aşaması (Savcılık)

1. Resen Takip İlkesi:Normalde TCK m.86 (kasten yaralama) şikayete tabidir; ancak fiil, görevi nedeniyle sağlık personeline karşı işlendiğinde şikayete bağlı olmaktan çıkar.Savcı olayı resen soruşturur.

2. Gözaltı ve Tutuklama:Şiddet ağırsa (ör. silah kullanımı, kemik kırığı, hayati tehlike), şüpheli hakkında gözaltı ve tutuklama talep edilir.

3. Delillerin Toplanması:Beyaz Kod tutanağı, tanık beyanları, kamera kayıtları, adli rapor ve güvenlik zabıtları dosyaya eklenir.

B. Kovuşturma (Mahkeme Süreci)

1. Yetkili Mahkeme:Suçun ağırlığına göre Asliye Ceza veya Ağır Ceza Mahkemesi yetkilidir.

2. Delil Değerlendirmesi:Yargıtay, kamera kayıtları ve tıbbi raporları esas delil olarak kabul eder. Beyaz Kod kayıtları da destekleyici delil sayılır.

3. Nitelikli Halin Uygulanması:TCK m.86/3-e uyarınca, sağlık personeline görevi nedeniyle şiddet uygulanması durumunda ceza yarı oranında artırılır.Yargıtay 4. Ceza Dairesi, bu artırımı zorunlu saymakta; “sağlık hizmetinin sunumu sırasında meydana gelen eylemler”i doğrudan kamu görevi bağlantısında değerlendirmektedir.

C. Haksız Tahrik ve İndirim Talepleri

Fail genellikle “haksız tahrik” (TCK m.29) veya “iyi hal indirimi” (TCK m.62) talep eder.

Yargıtay uygulaması (örneğin 8. Ceza Dairesi’nin 2023 ve 2024 kararları):Sağlık personeli yalnızca görevini yapmakta iken meydana gelen olaylarda haksız tahrik hükümleri uygulanmaz.Zira hasta yakınının öfkesine sebep olan husus, hukuka uygun görev ifasıdır.

Ayrıca Yargıtay, sağlıkta şiddet suçlarında “iyi hal indirimi”nin istisnai olarak uygulanması gerektiğini vurgulamıştır.

D. HAGB ve Erteleme

TCK m.231 uyarınca Hükmün Açıklanmasının Geri Bırakılması (HAGB), ceza 2 yıl veya altındaysa mümkündür.Ancak sağlık personeline yönelik fiillerde ceza genellikle 3 yıl ve üzeri olduğundan, HAGB çoğunlukla uygulanmaz.

V. YARGITAY KARARLARINDAN ÖZETLER

• Yargıtay 4. Ceza Dairesi, E.2021/4235 K.2022/1876:“Sağlık personelinin görevi sırasında saldırıya uğraması halinde TCK m.86/3-e hükmü uygulanmalı, ceza yarı oranında artırılmalıdır.”

• Yargıtay 8. Ceza Dairesi, 2024/1098 E., 2024/2957 K.:“Sağlık hizmetini ifa eden personele yönelik tehdit ve hakaret eylemleri, kamu görevlisine karşı işlenmiş suç kapsamında değerlendirilmelidir.”

• Yargıtay 8. Ceza Dairesi, 2025 tarihli karar: "Sosyal medyada sağlık çalışanlarına karşı şiddeti teşvik eden paylaşımları cezalandıran ilk kararlardan biri olup,bu tür eylemlerin “toplumu şiddete yönlendirme” niteliği taşıdığı vurgulanmıştır.

VI. UYGULAMA ÖNERİLERİ

1. Olay Anında:

   • Güvenlik çağrısı yapılmalı, Beyaz Kod sistemi tetiklenmeli.

   • Tanıklar belirlenmeli, kamera kayıtları muhafaza edilmeli.

2. Sonrasında:

   • Adli rapor alınmalı, tutanak düzenlenmeli.

   • Kurum avukatı aracılığıyla suç duyurusunda bulunulmalı.

   • 113 Beyaz Kod hattı üzerinden bildirim yapılmalı.

3. Kurum Politikası:

   • Şiddet olaylarının izlenmesi, personel eğitimi, güvenlik artırımı ve psikolojik destek programları oluşturulmalı.

VII. SONUÇ

Sağlık personeline yönelik şiddet, hem toplumsal hem hukuki açıdan ağır sonuçlar doğuran bir suçtur.TCK hükümleri, sağlık çalışanını kamu görevlisi statüsünde koruma altına almıştır.Beyaz Kod sistemi ise bu korumanın uygulamadaki temel aracıdır.

Hasta yakını tarafından gerçekleştirilen şiddet fiili, “görev nedeniyle kamu görevlisine karşı” işlendiğinde ceza artırımı kaçınılmazdır.Yargıtay, bu tür eylemlerde haksız tahrik ve iyi hal indirimlerinin uygulanmaması gerektiğini açıkça ortaya koymuştur.

Dolayısıyla sağlık kurumlarının:

• Olayları eksiksiz kayıt altına alması,

• Personelin 113 hattını etkin kullanması,ve mağdur çalışanlara hukuki desteği hızla sağlaması, şiddetle mücadelenin en güçlü dayanaklarıdır.

Kaynakça:

• 5237 sayılı Türk Ceza Kanunu

• 3359 sayılı Sağlık Hizmetleri Temel Kanunu

• 6514 sayılı Kanun (kamu görevlisi sayılma hükmü)

• Sağlık Bakanlığı “Beyaz Kod Uygulama Rehberi”

• Yargıtay 4. CD, E.2021/4235 K.2022/1876

• Yargıtay 8. CD, E.2024/1098 K.2024/2957

• Yargıtay 8. CD, 2025 tarihli karar

• Medipol Üniversitesi, Sağlıkta Şiddet Mevzuatı İncelemesi  (2024)

Av. Muhammed Emre Cebeci

UYARI !!

Web sitemizdeki tüm makale ve içeriklerin telif hakkı Av. Muhammed Emre CEBECİ'ye aittir. Sitemizdeki makalelerin kopyalanarak veya özetlenerek izinsiz bir şekilde başka web sitelerinde yayınlanması halinde hukuki ve cezai işlem yapılacaktır. Avukat meslektaşların makale içeriklerini dava dilekçelerinde kullanması serbesttir.