TACİZ Mİ İSTİSMAR MI ?

Türk Ceza Kanunu'nda Taciz ve İstismar: Kavramsal Farklar ve Hukuki Nitelik

Toplumda sıkça duyduğumuz ve ne yazık ki karşılaştığımız taciz ve istismar kavramları, genellikle birbirinin yerine kullanılabilen eş anlamlı kelimeler gibi algılansa da, ceza hukuku açısından farklı hukuki sonuçlara yol açan ayrı fiillerdir. Türk Ceza Kanunu (TCK), bu fiilleri farklı maddelerde düzenlemiş, her birine özgü unsurlar ve cezalar öngörmüştür. Özellikle cinsel suçlar bağlamında bu ayrım büyük önem taşır. Ceza Muhakemesi Kanunu (CMK) ise bu suçların soruşturma ve kovuşturma süreçlerini, mağdurun korunmasını ve delillerin toplanmasını düzenler. Bu makalede, TCK ve CMK perspektifinden taciz ve istismar arasındaki farklar, suç unsurları ve örneklerle detaylı bir şekilde incelenecektir.

I. Taciz Kavramı ve Hukuki Niteliği

Taciz, TCK'da farklı maddelerde ele alınan, genellikle kişinin huzur ve sükununu bozmaya, rahatsız etmeye veya cinsel saikle rahatsız edici davranışlarda bulunmaya yönelik eylemleri ifade eder. Taciz fiili, fiziksel temasa zorunlu değildir ve genellikle mağdurda ruhsal bir rahatsızlık, huzursuzluk yaratmayı hedefler.

A. Rahatsız Etme ve Kişilerin Huzur ve Sükununu Bozma Suçu (TCK m. 123):

Bu madde, tacizin en genel ve geniş anlamını karşılar.

• Tanım: "Sırf huzur ve sükûnunu bozmak maksadıyla bir kimseye ısrarla; telefon edilmesi, gürültü yapılması ya da aynı maksatla hukuka aykırı başka bir davranışta bulunulması halinde, mağdurun şikâyeti üzerine altı aya kadar hapis cezasına hükmolunur."

• Özellikleri:

  • Maksat: Failin "sırf huzur ve sükûnu bozma" maksadıyla hareket etmesi gerekir. Yani, fiilin amacı mağduru rahatsız etmektir.

  • Israr: Fiilin bir kez değil, ısrarlı bir şekilde tekrarlanması gerekir. Tek bir eylem genellikle bu suçu oluşturmaz.

  • Fiil: Telefonla arama, gürültü yapma gibi doğrudan iletişim veya başka hukuka aykırı davranışlar olabilir. Fiziksel temas zorunlu değildir.

• Örnek:

  • Boşanmış eşin, eski eşini sürekli ve ısrarlı bir şekilde telefonla arayarak rahatsız etmesi.

  • Bir kişinin, tanımadığı birini sosyal medya üzerinden sürekli mesajlarla rahatsız etmesi (mesaj içeriği cinsel değilse ve sadece rahatsız etme amaçlıysa).

B. Cinsel Taciz Suçu (TCK m. 105):

Bu madde, tacizin cinsel içerikli olan ve daha ağır sonuçları olan şeklini düzenler.

• Tanım: "Bir kimseyi cinsel amaçlı olarak taciz eden kişi hakkında üç aydan iki yıla kadar hapis cezasına hükmolunur."

• Özellikleri:

  • Amaç: Fiilin cinsel amaçlı olması gerekir. Bu, fiilin temel ayrım noktasıdır.

  • Fiil: Cinsel taciz, genellikle fiziksel temas olmaksızın gerçekleşen, cinsel içerikli rahatsız edici sözler, bakışlar, mimikler, yazılı mesajlar, görsel materyallerin gönderilmesi veya teşhir edilmesi gibi davranışlardır. Mağdurun vücuduna doğrudan temas bu suçun değil, cinsel saldırı suçunun konusudur.

  • Mağdurun İradesi: Mağdurun bu davranışlara rıza göstermemesi ve rahatsız olması gerekir.

• Örnek:

  • Bir iş yerinde amirin, kadın çalışanına sürekli olarak cinsel içerikli iltifatlarda bulunması, müstehcen fıkralar anlatması.

  • Sosyal medyada bir kadına veya erkeğe cinsel içerikli fotoğraf veya mesaj göndermek.

  • Toplu taşıma aracında birine rahatsız edici cinsel bakışlar atmak veya cinsel içerikli sesler çıkarmak.

II. İstismar Kavramı ve Hukuki Niteliği

İstismar, TCK'da genellikle bir kişinin zayıf durumundan, yaşından, bağımlılığından veya içinde bulunduğu çaresizlikten faydalanarak, onun iradesi hilafına, genellikle fiziksel teması da içeren veya mağdurun rızasının hukuken geçersiz sayıldığı fiilleri ifade eder. İstismar, tacize göre daha yoğun ve zarar verici niteliktedir. Özellikle cinsel istismar TCK'da özel bir önemle ve ağır müeyyidelerle düzenlenmiştir.

A. Cinsel İstismar Suçu (TCK m. 103 - Çocuğun Cinsel İstismarı):

Bu madde, istismarın en hassas ve ağır türlerinden biridir.

• Tanım: "Çocuğu cinsel amaçla istismar eden kişi, sekiz yıldan on beş yıla kadar hapis cezası ile cezalandırılır. Cinsel istismarın sarkıntılık düzeyinde kalması halinde üç yıldan sekiz yıla kadar hapis cezasına hükmolunur." ve "Cinsel istismar deyiminden; a) On beş yaşını tamamlamamış ya da tamamlamış olmakla birlikte fiilin hukuki anlam ve sonuçlarını algılama yeteneği gelişmemiş olan çocuklara karşı gerçekleştirilen her türlü cinsel davranış, b) Diğer çocuklara karşı sadece cebir, tehdit, hile veya iradeyi etkileyen başka bir nedene dayalı olarak gerçekleştirilen cinsel davranışlar anlaşılır."

• Özellikleri:

  • Mağdurun Yaşı: Mağdurun çocuk olması temel unsurdur (15 yaşını tamamlamamış veya 15-18 yaş arası ancak algılama yeteneği gelişmemiş/cebir, tehdit, hile kullanılan çocuklar).

  • Cinsel Davranış: İstismar, cinsel amaçlı her türlü fiziksel teması kapsar. Bu, dokunma, okşama, öpme, soyunma gibi "sarkıntılık" düzeyindeki eylemlerden, cinsel birleşmeye varan eylemlere kadar geniş bir yelpazedir.

  • Rıza Faktörü: Çocuğun rızası, yasal olarak geçersiz sayılır. Yani, bir çocuk "rıza gösterse" dahi, bu durum suçun oluşmasına engel değildir. (15 yaşını tamamlamış, fiilin hukuki anlam ve sonuçlarını algılama yeteneği gelişmiş çocuklarda rıza, cebir, tehdit, hile yoksa suç oluşmaz veya daha az cezalı cinsel saldırı suçu gündeme gelir.)

  • Cebir, Tehdit, Hile: Algılama yeteneği gelişmiş 15-18 yaş arası çocuklara karşı cinsel davranışın, cebir, tehdit, hile gibi iradeyi etkileyen unsurlarla yapılması gerekir.

• Örnek:

  • Bir yetişkinin, 10 yaşındaki bir çocuğa cinsel amaçla dokunması, öpmesi veya sarılması.

  • Bir öğretmenin, 16 yaşındaki öğrencisini tehdit ederek cinsel içerikli davranışlara zorlaması.

B. Cinsel Saldırı Suçu (TCK m. 102 - Yetişkinlere Yönelik Cinsel İstismar / Saldırı):

Bu madde, yetişkinlere yönelik cinsel saldırıları, yani "cinsel istismar"ın yetişkinler üzerindeki karşılığını düzenler.

• Tanım: "Cinsel davranışlarla bir kimsenin vücut dokunulmazlığını ihlâl eden kişi, mağdurun şikâyeti üzerine, beş yıldan on yıla kadar hapis cezası ile cezalandırılır. Fiilin sarkıntılık düzeyinde kalması hâlinde iki yıldan beş yıla kadar hapis cezasına hükmolunur."

• Özellikleri:

  • Mağdur: Yetişkin mağdurlar.

  • Vücut Dokunulmazlığının İhlali: Fiziksel teması içeren, mağdurun rızası dışındaki cinsel davranışlardır. (Tacizden farkı, fiziksel temasın olmasıdır.)

  • Cebir, Tehdit, Hile: Mağdurun iradesini etkileyerek cinsel saldırının gerçekleştirilmesi.

• Örnek:

  • Bir kişinin, tanımadığı bir kadına halka açık bir yerde cinsel amaçla dokunması, elini sürmesi.

  • Bir erkeğin, rızası olmayan bir kadını zorla öpmesi veya cinsel içerikli sarılması.

IV. Ceza Muhakemesi Kanunu (CMK) Açısından Süreçler

Hem taciz hem de istismar suçlarının soruşturma ve kovuşturması CMK hükümlerine tabidir. Ancak istismar suçları, özellikle çocuğun cinsel istismarı gibi hassas konularda CMK'da özel koruyucu hükümler barındırır:

1. Soruşturma ve Kovuşturma:

   • Şikayet Süresi: TCK m. 105 (cinsel taciz) ve m. 123 (huzur ve sükunu bozma) suçları, genellikle şikayete bağlı suçlardır. Mağdurun fiili ve faili öğrendiği tarihten itibaren 6 ay içinde şikayetçi olması gerekir.

   • Re'sen Kovuşturma: TCK m. 102 (cinsel saldırı) ve m. 103 (çocuğun cinsel istismarı) suçları, genellikle re'sen (kendiliğinden) soruşturulan ve kovuşturulan suçlardır. Yani şikayete bağlı değildir; suçun öğrenilmesiyle savcılık harekete geçer. Ancak TCK m. 102'nin basit hali şikayete tabi olabilir.

   • Delil Toplama: CMK, her iki suç türünde de delillerin toplanması, keşif, bilirkişi incelemesi, tanık dinlenmesi gibi usulleri belirler.

2. Mağdurun Korunması ve Özel Hükümler (Özellikle İstismar Suçlarında):

   • Gizlilik: Özellikle cinsel istismar suçlarında mağdurun korunması amacıyla yargılamanın gizliliği (duruşmaların kapalı yapılması) esastır (CMK m. 182).

   • Adli Görüşme Odaları (AGO): Çocuğun veya kırılgan mağdurların ifade vermeleri için özel olarak tasarlanmış, psikolog veya pedagog eşliğinde ifade alınan Adli Görüşme Odaları kullanılır (CMK m. 236/A). Bu, çocuğun ikincil mağduriyetini engellemeyi amaçlar.

   • Vekalet Ücreti: CMK m. 239 uyarınca, mağdurun davaya katılması halinde avukatlık ücreti devlet tarafından karşılanabilir (müdafii atanması gibi).

Sonuç

Taciz ve istismar kavramları, Türk Ceza Kanunu'nda farklı maddelerde düzenlenen, unsurları ve cezaları birbirinden ayrılan suç tipleridir. Taciz, genellikle fiziksel temas içermeyen, huzur bozmaya veya cinsel saikle rahatsız etmeye yönelik fiilleri ifade ederken; istismar, fiziksel teması içeren, mağdurun iradesinin sakatlandığı veya yok sayıldığı (özellikle çocuklarda) daha ağır cinsel davranışları kapsar.

Bu suçlara maruz kalan kişilerin, yaşadıkları olayın niteliğine göre doğru hukuki terimlerle şikayette bulunmaları ve vakit kaybetmeden yetkili mercilere başvurmaları hayati öneme sahiptir. Türk Ceza Kanunu ve Ceza Muhakemesi Kanunu, mağdurların korunması ve bu suçların etkin bir şekilde soruşturulup cezalandırılması için çeşitli güvenceler sunmaktadır.

UYARI !!

Web sitemizdeki tüm makale ve içeriklerin telif hakkı Av. Muhammed Emre CEBECİ'ye aittir. Tüm makaleler hak sahipliğinin tescili amacıyla elektronik imzalı zaman damgalıdır. Sitemizdeki makalelerin kopyalanarak veya özetlenerek izinsiz bir şekilde başka web sitelerinde yayınlanması halinde hukuki ve cezai işlem yapılacaktır. Avukat meslektaşların makale içeriklerini dava dilekçelerinde kullanması serbesttir.

Av.Muhammed Emre CEBECİ