Mirası Kabul Ret Durumu ve Sonrası

1) Kısa özet — temel gerçekler (ilk okunacak bölüm)

• Mirasçı, murisin borçlarından ve malvarlığından sorumlu olur; mirası kabul ederse terekenin aktif ve pasifi kendi adına geçer. Ancak mirası kayıtsız ve şartsız reddetme hakkı vardır; bu hakkın kullanımı ile murisin borçları şahsınıza geçmez.

• Kanunda (TMK) düzenlenen genel reddi miras süresi 3 aydır; bu sürenin başlangıcı mirasçının türüne göre değişir (yasal mirasçı için ölümün öğrenilmesi, vasiyetname ile atanan mirasçı için tasarrufun kendisine resmen bildirilmesi vb.)

• Reddi miras başvurusu Sulh Hukuk Mahkemesine yapılır; yetkili mahkeme murisin son yerleşim yerinin bulunduğu sulh hukuk mahkemesidir. Mahkeme kararına göre ret tescil edilir.

2) “Miras çok borçlu” olduğunu öğrendim — hangi seçeneklerim var?

1. Reddi miras (gerçek/iradi red): Kendi iradenizle (sulh hukuk mahkemesine başvuru ile) mirası reddedebilirsiniz. Bu, borçlardan kurtulmanın en doğrudan yoludur fakat sürelere dikkat etmek gerekir.

2. Hükmen red (TMK m.605/2 kapsamında): Murisin ölüm tarihinde terekenin açıkça borca batık olduğu tespit edilirse miras hükmen reddedilmiş sayılabilir. Bu durumda mirasçılar otomatik olarak borç yükünden kurtulabilirler; yine de terekenin borca batıklığının tespiti gereklidir ve uygulamada dava ve tespit süreçleri vardır.

3. Kabul — sınırlı mirasçı sorumluluğu yoktur (kabul ederseniz borçlar size geçer): Mirası kabul ederseniz murisin borçları mirasçıların üzerindedir; ancak malvarlığı borcu karşılamazsa kişisel malvarlığınız da devreye girebilir. Bu yüzden kabul kararından önce terekeyi araştırmak önemlidir.

3) Redd-i miras (iradi red) — süresi, başlangıcı, şekli

• Süre: TMK’ye göre miras üç ay içinde reddolunabilir. Bu süre hak düşürücü süredir.

• Sürenin başlangıcı:

  • Yasal mirasçılar (ör. çocuk, eş, anne-baba): sürenin başlangıcı, murisinin ölümünü öğrendikleri tarihtir (ölüm tarihinden itibaren öğreninceye kadar ispat gerekir).

  • Vasiyetnameyle atanmış mirasçılar: kendilerine tasarrufun resmen bildirilmesi tarihinden itibaren üç aylık süre başlar.

• Şekil / usul: Red beyanı sulh hukuk mahkemesine yapılır; sözlü veya yazılı beyan geçerlidir, ancak uygulamada yazılı başvuru ve karar alınması tercih edilir (dilekçe ile). Yetkili mahkeme murisin son yerleşim yeri sulh hukuk mahkemesidir. Ret kayıtsız ve şartsız olmalıdır.

4) Redin sonuçları — ne zaman borçtan kurtulurum?

• Ret kesinleşince mirasçı murisin borçlarından sorumlu olmaz; ret kararı kesinleşmeden önce icra/takip kesinleşmişse, o kesinleşmiş takibe ilişkin sorumluluk devam edebilir. Bu nedenle, icra takibi başlamışsa ve ödeme emri tebliğ edilmişse süre ve itiraz prosedürleri farklı sonuçlar doğurabilir. Yargıtay içtihadına göre reddin ve takip sürecinin zamanlaması önemlidir—ret kararı ödeme emrinden/ takipten önce alınmış ve kesinleşmişse takip mirasçıya yöneltilemez; aksi durumda takipten kurtulmak daha zor olabilir.

• Hükmen reddin şartları sağlanıyorsa (murisin ölümü anında terekenin borca batık olduğu açıkça belli veya resmen tespit edilmişse), mirasçılar otomatik olarak bu durumdan etkilenir; ancak terekenin borca batıklığı delillerle ispatlanmalıdır. Yargıtay kararları hükmen reddin uygulama koşullarını sıkça tartışmıştır.

5) Hemen yapılması gereken adımlar (pratik yol haritası)

1. Panik yapmayın; bilgilendirme toplayın. Hemen mirasçı olduğunuzu belgeleyen (ölüm belgesi) evrakları toplayın.

2. Veraset ilamı / mirasçılık belgesini edinin — noter veya sulh hukuk mahkemesi yoluyla veraset ilamı (mirasçılık belgesi) alın. Bu belge ileride tapu, banka ve resmi sorgulamalarda gereklidir. (e-Devlet’ten sorgulama da mümkündür).

3. E-Devlet / UYAP / ilgili resmi sorgulamaları yapın:

   • İcra dosyası sorgulama (muris adına açılmış icra dosyalarını görmek için e-Devlet/Adalet hizmetleri). Böylece hangi borçlar hakkında takip başlatıldığını görürsünüz.

   • Vergi borcu sorgulama (GİB / e-Devlet üzerinden) — vergi borçları terekeye ilişkinse öğrenin.

   • Tapu kayıtları, araç kayıtları, SGK borçları: Tapu müdürlüğü ve e-Devlet ile taşınmazları, SGK ile prim borçlarını vs. araştırın.

4. Terekenin (murisin malvarlığı) kapsamını çıkarın: Aktif (taşınmaz, banka hesapları, araç, alacaklar) ve pasif (icra dosyaları, vergi, kredi borçları, SGK vb.) kalemleri listeleyin. Bu, reddedip reddetmeme kararında belirleyicidir.

5. 3 aylık reddi miras süresini takip edin — süre içinde Sulh Hukuk Mahkemesi’ne reddi miras dilekçesi verin (mümkünse avukat aracılığıyla). Süre kaçarsa mirasçı mirası iktisap etmiş sayılabilir.

6. İcra takibi varsa: Eğer ödeme emri tebliğ edildiyse veya takip kesinleştiyse, reddi mirasın etkisi ve itiraz hakları farklılaşır; mahkeme kararlarına göre izlenecek yol icra hukukuna göre tespit edilir (ör. icra mahkemesinde şikayet, borca itiraz). Bu durumda hemen bir avukatla hareket etmek önemlidir.

6) Sulh Hukuk Mahkemesi’ne başvuru — dilekçede neler yazılmalı?

(Pratik hatırlatmalar — örnek başlıklar)

• Davacı: Mirasçının adı, TC no, adres.

• Muris: Adı, ölüm tarihi, son yerleşim yeri.

• Hukuki sebep: TMK m.606 (mirasın reddi) ve gerekiyorsa TMK m.605 (hükmen reddi) dayanak gösterilebilir.

• Talep: Mirasın kayıtsız ve şartsız reddi; reddin tesciline karar verilmesi.

• Gerekçe / deliller: Ölüm belgesi; terekenin borca batık olduğuna ilişkin deliller (icra dosyaları, bankalardaki borç bildirimleri, vergi borcu bildirimleri vb.).

• İmza ve tarih.Hazır dilekçe örnekleri ve usul bilgileri hukuk bürolarının sitelerinde mevcuttur; uygulamada yazılı ve usulüne uygun bir dilekçe ile başvurmak en güvenlisidir.

7) Terekenin (kalan malların) borcu karşılama durumu nasıl anlaşılır?

• Listemeyi çıkarın: Tapu kayıtları, banka hesapları, araçlar, alacaklar (ör. kira alacakları) gibi aktifleri; icra dosyaları, vergi borcu, banka kredileri, SGK borçları gibi pasifleri tespit edin. E-Devlet ve ilgili kurum sorgulamaları ile bu bilgiye ulaşabilirsiniz.

• Terekenin borcu karşılama kriteri: Eğer terekenin aktifleri (nakit, taşınmaz, alacaklar) pasiflerinden fazla ise mirası kabul edildiğinde borçlar malvarlığı ile ödenir; aktifler yetersizse kişisel malvarlığınız devreye girer. Bu nedenle eğer şüphe varsa reddetmek korunmacı bir seçenektir.

8) Yargıtay içtihatlarından pratik noktalar (özet)

• Yargıtay kararları, hükmen reddin ve iradi reddin şartlarının ve reddin icra takibine etkisinin uygulamadaki sınırlarını belirler. Örnek olarak Yargıtay kararları terekenin ölüm tarihindeki borca batıklığına ilişkin delillerin önemini ve reddin takip hukuku bakımından zamanlamasının sonuçlarını vurgulamıştır. (Yargıtay 14. HD; Yargıtay 7. HD içtihat örnekleri mevcuttur.)

9) Uygulamada sık yapılan hatalar — bunlardan kaçının

• 3 aylık süreyi kaçırmak. Süre hak düşürücüdür; kaçırılırsa mirasın iktisap edildiği kabul edilir.

• İcra/Ödeme emri tebliğini görmezden gelmek. İcra süreci başladıysa süreler ve yapılması gerekenler farklıdır; ödemenin tebliğinden sonra itiraz süresi gibi usul kurallarına uyulmalıdır.

• Yalnızca sözlü işlemle yetinmek. Sulh mahkemesine yazılı başvuru ve karar alınması hukuken ve uygulamada güvenlidir.

10) Kısa yol — hemen yapılacak 7 maddelik acil kontrol listesi

1. Ölüm belgesi ve kimlik kopyası hazırla.

2. Veraset ilamı (mirasçılık belgesi) al (noter veya mahkeme).

3. e-Devlet’ten murise ait icra dosyası ve hukuk dava dosyası sorgula.

4. Gelir İdaresi (e-Devlet/GİB) üzerinden vergi borcu sorgula.

5. Tapu ve araç kayıtlarını kontrol et.

6. 3 aylık sürenin bitiş tarihini hesapla; eğer yakınsa derhal Sulh Hukuk Mahkemesi’ne reddi miras dilekçesi ver.

7. İcra takibi varsa veya hukuki tartışma yoğun ise avukata başvur. (İcra hukuku ile sınırlar karmaşık olabilir.)

11) Sonuç — pratik öneri

Eğer mirasın borçlu olduğunu düşünüyorsanız öncelikli hedef terekenin aktif/pasif dengesini hızlıca tespit etmektir (e-Devlet sorgulamaları, veraset ilamı, icra ve vergi sorguları). Eğer şüphe büyükse ve özellikle icra takibi başlamadıysa üç aylık süre içinde Sulh Hukuk Mahkemesi’ne reddi miras başvurusu yapmanız çoğu durumda sizi kişisel borç yükünden korur. İcra takibi varsa veya süre geçmişse izlenecek yollar daha özel (icra mahkemesinde şikayet, borca itiraz, reddin iptali talepleri vb.) olabileceğinden bir avukatla hareket etmeniz önerilir.

Kaynak / Faydalı bağlantı (kullanışlı resmi sorgulamalar)

• e-Devlet — İcra dosyası ve hukuk dava dosyası sorgulama (muris adına).

• Gelir İdaresi Başkanlığı — Vergi borcu sorgulama (e-Devlet üzerinden).

• Yargıtay kararlarına ilişkin örnekler: Yargıtay 14. HD / Yargıtay 7. HD içtihatları (mirasın hükmen reddi/iradi reddi ile ilgili karar özetleri).

Av. Muhammed Emre CEBECİ

UYARI !!

Web sitemizdeki tüm makale ve içeriklerin telif hakkı Av. Muhammed Emre CEBECİ'ye aittir. Sitemizdeki makalelerin kopyalanarak veya özetlenerek izinsiz bir şekilde başka web sitelerinde yayınlanması halinde hukuki ve cezai işlem yapılacaktır. Avukat meslektaşların makale içeriklerini dava dilekçelerinde kullanması serbesttir.